Zima jest szczególnym czasem, w którym organizm narażony jest na wiele czynników, powodujących jego osłabienie, a nawet uszkodzenie. Oprócz licznych chorób i infekcji, w gamie dolegliwości znajdują się także odmrożenia oraz wychłodzenie organizmu. Oba pojęcia związane są z oddziaływaniem niskiej temperatury na ciało i utratą ciepła organizmu, lecz ich objawy i sposoby leczenia znacznie się różnią z powodu na specyfikę obu przypadłości. Czym różni się odmrożenie od wychłodzenia? Co to jest hipotermia? Jak działać w przypadku hipotermii? Podpowiadamy, jak dbać o siebie i innych zimą.
Wychłodzenie a odmrożenie
Wychłodzenie to obniżenie temperatury całego organizmu do poziomu niższego od minimalnej dopuszczalnej temperatury ciała - 36,6 stopni Celsjusza. Jest to stan wyziębienia, objawiający się zwykle uczuciem osłabienia, dreszczami i spadkiem energii, który jednak można poprawić doprowadzając do organizmu źródła ciepła.
Odmrożenie to natomiast miejscowy uraz ciała, uszkodzenie tkanek skóry spowodowane działaniem niskich temperatur. Odmrożeniem nazywamy przejściowe zaburzenie krążenia krwi w danym obszarze ciała (najczęściej dłonie, stopy) i towarzyszący temu piekący ból/mrowienie, jak i martwicę skóry, a w najpoważniejszym stadium nawet całych części ciała (nosa, palców, uszu).
Wychłodzenie obejmuje całe ciało, jest stanem ogólnego wyziębienia organizmu, a odmrożenie jest miejscowym urazem, powodującym dyskomfort, a nawet poważny uraz poszczególnych obszarów ciała.
Przeziębienie - objawy i przyczyny. Jak wyleczyć przeziębienie?
Wychłodzenie (hipotermia) organizmu
Wychłodzenie - inaczej hipotermia organizmu - to stan, w którym temperatura ciała człowieka spada poniżej granicznych 36 stopni Celsjusza. W niektórych publikacjach można spotkać się z określaniem hipotermii jako bardziej zaawansowanego stadium wychłodzenia, natomiast poprawne jest również używanie obu pojęć zamiennie .
Przyczyną hipotermii może być długotrwałe przebywanie na mrozie, oddziaływanie lodowatej wody na organizm lub zahamowanie procesów przemiany materii z przyczyn naturalnych lub w wyniku spożywania alkoholu. W jego poważniejszym stadium organizmowi zaczynają doskwierać objawy skutecznie uniemożliwiające funkcjonowanie i zadbanie o swoje zdrowie.
W stanie hipotermii wszystkie procesy życiowe ulegają zwolnieniu i następuje obniżenie efektywności działania, co znacznie zwiększa ryzyko wypadku. W ekstremalnym przypadku hipotermii może nastąpić śmierć w następstwie zbyt niskiej temperatury mózgu i serca.
Jakie są objawy wychłodzenia?
Pierwszymi objawami wychłodzenia są dreszcze. Za ich pomocą organizm stara się wygenerować więcej ciepła przez ruch. Gdy wystąpią, jest to sygnał, że że powinniśmy szukać miejsca, gdzie możemy się ogrzać, bądź założyć kolejne warstwy odzieży. Kiedy oprócz dreszczy występuje jeszcze drżenie mięśni, osłabienie, zawroty głowy i dezorientacja - mamy do czynienia z łagodną hipotermią (temperatura ciała spada do 35, 34 stopni C). Wtedy jeszcze jesteśmy w stanie samodzielnie podjąć działania by się ogrzać (rozpalić ogień, założyć kolejną warstwę odzieży). Pod żadnym pozorem nie wolno pić alkoholu, ponieważ sprzyja on wychładzaniu organizmu.
Kolejnym etapem wychłodzenia jest stopniowe osłabienie i ustanie dreszczy, zahamowanie odczuwania zimna. Gdy dreszcze ustają, to sytuacja jest już poważna. Najpierw traci się siły w częściach ciała bezpośrednio wystawionych na działanie niskich temperatur, np. w rękach. Większość fizycznych symptomów zależy od indywidualnej odporności człowieka, natomiast gdy temperatura ciała obniża się, to objawy się nasilają.
Wyróżnia się cztery stopnie hipotermii ze względu na wartość temperatury głębokiej i występowanie poszczególnych objawów:- łagodna (35-32°C) - osoba wciąż jest w stanie sobie pomóc; jest przytomna. Zaczynają działać mechanizmy obronne organizmu odpowiedzialne za niezależne od woli człowieka dreszcze (drżenia mięśniowe), obkurczają się obwodowe naczynia krwionośne (dzięki czemu ograniczona zostaje utrata ciepła), przyspiesza oddech i tętno; dłonie i stopy są lodowate i tracą kolor.
- umiarkowana (32-28°C) - osoba jest przytomna, lecz coraz mniej świadoma; zobojętniała na bodźce - załamują się mechanizmy obronne organizmu, w efekcie zanikają drżenia mięśniowe, zwalnia oddech i tętno, obwodowe naczynia krwionośne rozszerzają się, postępują zaburzenia świadomości, pojawia się senność.
- ostra (28°C-24°C) - osoba jest nieprzytomna, nie reaguje na bodźce i nie porusza się, oddech jest płytki i bardzo wolny, tętno niemiarowe.
- krytyczna (24°C) - nastąpiła śmierć wskutek wychłodzenia; ustały procesy krążenia i oddychania
.
Przeziębienie, grypa, COVID-19. Kiedy po teleporadę, a kiedy na wizytę do lekarza?
Jak postępować w przypadku wychłodzenia? Pierwsza pomoc
Udzielanie pomocy sobie lub innym, świadomym osobom:Odczuwanie dreszczy to ostatni moment na natychmiastową reakcję, czyli włożenie dodatkowych warstw odzieży lub wymianę jej na suchą. Do wychłodzenia najczęściej dochodzi w warunkach odmiennych niż zwykle, np. na biwaku czy wyprawie podróżniczej. W warunkach biwakowych trzeba jak najszybciej zapewnić sobie źródło ciepła (np. rozpalić ognisko), schronić się przed wiatrem i deszczem oraz nakryć się kocem (warto mieć przy sobie specjalistyczny koc termiczny). W miarę możliwości najlepiej poszukać schronienia w zabudowanych miejscach i poprosić o schronienie, jak i ciepły napój/posiłek.
Udzielanie pomocy osobom poszkodowanym, znacznie wychłodzonym: Podczas opieki nad wychłodzonym człowiekiem, który już nie jest w stanie sam o siebie zadbać, obowiązuje ogólna zasada: unikać wszelkich zbędnych ruchów poszkodowanego. Im wyższy stopień hipotermii, tym bardziej trzeba na to uważać.
W zależności od stopnia wychłodzenia i występowania poszczególnych objawów należy:- przy łagodnych objawach - przytomnego poszkodowanego rozebrać bez zbędnego poruszania, ułożyć w śpiworze, zawinąć dodatkowo w płachtę ratunkową, podawać ciepłe, słodkie napoje (pod żadnym pozorem alkoholu!), ostrożnie wysuszyć (nie nacierając ręcznikiem ani nie masując, aby nie prowokować przepływu krwi z głębi ciała do naczyń podskórnych), ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. Jeżeli tylko istnieje taka możliwość, należy szukać schronienia w ogrzanych pomieszczeniach i pozostać tam przez kilka godzin. Ponadto przyłożyć zewnętrzne, łagodne źródła ciepła do głowy, pleców, szyi i ud. Nie wolno pozwolić temperaturze na opadanie, ale też trzeba unikać gwałtownego ogrzewania.
- umiarkowane objawy - poszkodowanego, u którego pojawia się apatia i sztywność mięśni, nie należy rozbierać. Poza tym trzeba postępować tak, jak przy pierwszym stadium choroby, tylko ułożyć ofiarę z podkurczonymi kończynami, co może zapobiec spadkowi temperatury ciała o kolejne stopnie. Podczas transportu unikać ułożenia w pionie, bezpieczna jest tylko pozycja leżąca. Można podawać ciepły płyn, jedynie gdy poszkodowany jest przytomny i jest w stanie go wypić. Jeżeli to możliwe należy zaprowadzić ofiarę do lekarza.
- ostre i krytyczne objawy - z poszkodowanym, który utracił przytomność, należy postępować tak, jak przy umiarkowanych objawach, ale nie wlewać do ust żadnych płynów ani podawać jedzenia. W tym przypadku przeżycie zapewni pomoc medyczna i kliniczna. Jeżeli ustanie krążenie krwi lub nastąpi zatrzymanie oddechu, należy niezwłocznie rozpocząć reanimację. Mocno wychłodzone komórki potrzebują dużo mniej tlenu i substancji odżywczych niż normalnie. Powracają do życia także bardzo powoli. Człowieka w skrajnej hipotermii często trudno odróżnić od martwego. Bardzo istotne jest, aby nie rozpoczynać reanimacji zbyt wcześnie, zanim nie stwierdzi się zatrzymania oddechu lub krążenia.
Szczepienia przeciw grypie - ile kosztują i jak przebiega wizyta?
Śmierć z powodu wychłodzenia
Co roku w Polsce umiera z wychłodzenia około 200 osób. Mimo że nie jest to częsta przyczyna śmierci, z pewnością jest to śmierć, której często można było uniknąć. Najczęściej zamarzają bezdomni będący pod wpływem alkoholu. Gdy widzimy osobę narażoną na śmierć z powodu wychłodzenia, zgłośmy tę sprawę odpowiednim służbom, dzwoniąc pod numer alarmowy: 999, 997, 998 lub 112.
Filmy