- Są kraje, w których wykonanie kolonoskopii w określonym wieku jest wręcz warunkiem posiadania ubezpieczenia. Jeżeli jej nie wykonasz, a zachorujesz na nowotwór jelita grubego, to musisz się leczyć za własne pieniądze - mówi prof. dr hab. n. med. Jarosław Kobiela, kierownik Programu Chirurgii Jelita Grubego w Klinice Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej UCK w Gdańsku. Rozmawialiśmy o strachu przed kolonoskopią i istocie badania endoskopowego, które ratuje życie.
tak, badam się regularnie
26%
tak, wziąłem/wzięłam udział w badaniach przesiewowych
17%
nie, ale zastanawiam się nad tym
42%
nie i nie mam zamiaru
15%
Kiedy rak jelita grubego daje zauważalne objawy, jest w zaawansowanym stadium, co bezpośrednio przekłada się fatalne rokowania. Dlaczego mimo to mało osób decyduje się na profilaktykę ratującą życie?Prof.
Jarosław Kobiela: W Polsce od lat jest realizowany program badań przesiewowych dla osób powyżej 50. roku życia oraz dla osób powyżej 40. roku życia, których krewni pierwszego stopnia mieli rozpoznany nowotwór jelita grubego. Zgłaszalność na badania z zaproszeń faktycznie jest niska i wynosi około 20 proc. Trudno powiedzieć, czy pacjenci nie mają wiedzy, nie mają potrzeby, boją się czy wstydzą, ponieważ cały czas kolonoskopia jest uznawana za wstydliwą. Na pewno należy odczarować to badanie. Jesteśmy w stanie w relatywnie prosty sposób zbadać praktycznie całe jelito grube i końcowy odcinek jelita cienkiego. Tymczasem
w woj. pomorskim obserwujemy ponad 1000 zachorowań i 700 zgonów rocznie z powodu raka jelita grubego. Jest to drugi po raku płuca najczęściej występujący nowotwór w Polsce.
Kolonoskopia za darmo i bez skierowania, wystarczy się odważyć
Mówimy o badaniu, które jest krótkie, raczej bezbolesne, bezpieczne i gwarantujące szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia. Strach przed endoskopią dolnego odcinka układu pokarmowego jest większy od strachu przed nowotworem?Tak jak mówiłem, trudno jest jednoznacznie stwierdzić, jaka jest motywacja osób unikających badania, natomiast na pewno kolonoskopia może być nieprzyjemna, choć faktycznie w zdecydowanej większości przypadków nie jest bolesna. Co ciekawe, badanie znoszą szczególnie dobrze mężczyźni z otyłością brzuszną, u których jelito grube jest mniej ruchome. Natomiast jest to najskuteczniejsza metoda badania jelita grubego. Przychodzimy praktycznie "z ulicy" (oczywiście wymagane jest wcześniej oczyszczenie jelita środkiem przeczyszczającym przyjmowanym doustnie), trwa to około 20 minut, a za dwa-trzy tygodnie uzyskujemy wyniki badania histopatologicznego. Mało tego, podczas badania operator może usunąć mniejsze polipy bez konieczności umawiania się na dalsze zabiegi.
Interniści w Trójmieście - znajdź specjalistę
Co ile lat warto się badać?Jeżeli badanie nie wykaże zmian patologicznych w postaci polipów czy gruczolaków, to jedna kolonoskopia wystarczy na co najmniej 10 lat. Jeśli usunięte podczas kolonoskopii zostaną mniejsze zmiany, to dobiera się później różne scenariusze kontroli endoskopowej.
Wspomniał pan, że jest to najlepsza metoda, czy są inne?Pacjenci często pytają o tzw. wirtualną kolonoskopię, która opiera się na dokładnym obrazowaniu przy pomocy tomografii komputerowej. Natomiast tylko badanie kolonoskopowe może dać większą pewność wyniku i obserwacji, a także daje możliwości pobrania materiału do badań histopatologicznych czy wspomnianego usunięcia zmian przednowotworowych, takich jak gruczolaki.
Wróćmy jednak do sytuacji, w której pacjent nie decyduje się na badanie, nie wychwyca wtedy jeszcze niewielkich zmian i za kilka lat dochodzi do progresji. Jakie są pierwsze objawy?Rak jelita grubego może latami rozwijać się bezobjawowo. Jeżeli już pojawią się objawy, to mają one charakter niespecyficzny. Mowa o utracie masy ciała, zmianie
rytmu wypróżniania czy krwi w stolcu, chory również szybciej się męczy. Są to objawy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza.
Czytaj też:
Rak a zakażenie COVID-19. Pacjenci narażeni na ciężki przebieg. Co ze szczepieniami?
Jaka jest zasada co do rokowań?Nowotwór wykryty wcześniej rokuje dobrze, natomiast zaawansowanych stadiów i rozsianej choroby nie jesteśmy w stanie wyleczyć, ale jesteśmy w stanie dość skutecznie przedłużać życie, u niektórych chorych osiągając wieloletnie przeżycia.
Czy pacjenci przed 50. rokiem życia nie muszą myśleć o ryzyku?Zawsze mówiło się o tym, że nowotwór jelita grubego występuje po 50. roku życia. Natomiast coraz częściej leczymy chorych, którzy jeszcze nie osiągnęli tego wieku, a już mają zaawansowane zmiany. Ostatnie wyniki badań pokazują, że 1/10 chorych na raka jelita grubego ma poniżej 50 lat. Dlatego trwają dyskusje nad obniżeniem tej granicy obserwacji do 45 lub nawet 40 lat.
Czy wiemy, dlaczego dochodzi do rozwoju nowotworów jelit?Nie wiemy. Mówi się, że w 5-10 proc. przyczyną jest obciążenie genetyczne. Tzw. ryzyko życiowe wynosi około 4 proc. To z kolei oznacza, że jedna osoba w naszej klasie z podstawówki kiedyś zachoruje. Natomiast nie poznaliśmy jeszcze precyzyjnych mechanizmów. Trudno uwierzyć, że 30- czy 40-latek zdążył już tak zniszczyć sobie organizm niezdrową dietą, alkoholem, paleniem i otyłością, a jednak nowotwory w tym wieku się zdarzają.
Co dzieje się z chorym, który słyszy diagnozę?Pacjent z rozpoznaniem trafia do jednej z Poradni UCK, a tym samym staje się pacjentem Centrum Leczenia Raka Jelita Grubego. Tam odbywa się wnikliwa diagnostyka, sprawdzamy za pomocą tomografii komputerowej klatkę piersiową i jamę brzuszną, w przypadku raka odbytnicy do oceny stopnia zaawansowania stosujemy również rezonans magnetyczny miednicy. Szukamy ewentualnych przerzutów, które w przypadku tego nowotworu są najczęściej zlokalizowane w wątrobie lub płucach. Jeszcze kilka lat temu była to straszna uciążliwość dla pacjenta, który samodzielnie musiał umówić się na wszystkie badania z osobna. Obecnie w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym mamy specjalnych koordynatorów DiLO, koordynujących i organizujących cały proces za pacjenta.
Jest to jednak początek drogi. Tak, następnie konsylium wielu specjalistów ustala najlepsze rozwiązania - najczęściej w pierwszej kolejności dochodzi do operacji - usuwamy fragment jelita z węzłami chłonnymi. W przypadku raków odbytnicy stosujemy również radiochemioterapię przedoperacyjną. Naszym celem jest, aby pacjent wrócił do sprawności sprzed operacji, do swoich przyzwyczajeń, co kiedyś było nie do pomyślenia. Zresztą już samo przygotowanie do operacji znacznie się zmieniło - pracujemy między innymi z dietetykiem czy psychologiem lub psychiatrą. Człowiek w wieku 50 lat, będąc w sile wieku, gdy dowiaduje się o diagnozie, często wymaga wsparcia. Wierzymy, że czas poświęcony pacjentowi przed operacją potem procentuje dziesięciokrotnie. Mówię także o prehabilitacji (rehabilitacji przed zabiegiem) - pracy z fizjoterapeutą, która zmniejsza ryzyko powikłań w okresie okołooperacyjnym.
Czytaj też:
Fundacja: "Prawie połowa leków onkologicznych nie podlega refundacji"
Zakładając, że nie ma innych przerzutów - czy pacjenci wracają do normalnego trybu życia?Takie jest nasze założenie. Sam pobyt w szpitalu jest dosyć krótki - pacjenci wychodzą ze szpitala najczęściej na trzecią dobę, co kiedyś było nie do pomyślenia. Obecnie włączamy żywienie już w pierwszej dobie, a nie głodzimy jak niegdyś. Pacjent szybko wraca do domu, co też zmniejsza ryzyko nabycia infekcji szpitalnych i sprzyja odzyskiwaniu sprawności poprzez codzienne aktywności. Niekiedy nowotwór umiejscowiony jest w takim miejscu przewodu pokarmowego, że pacjenci mają wytwarzaną stomię. Czasami jest to rozwiązanie czasowe, rzadziej stałe, jednak dzięki współpracy z naszą pielęgniarką stomijną chory jeszcze przed zabiegiem odbywa szkolenie i wizyty edukacyjne. Pacjenci ze stomią funkcjonują zupełnie normalnie - jeżdżą samochodem czy pływają na basenie. Oczywiście, jest to dla wielu pacjentów szok, ale edukacja stomijna obniża lęk i zmniejsza obawy, szczególnie jeśli prowadzona jest przed operacją.
Wracając do kolonoskopii: jak inne kraje zachęcają do badań? Bardzo różnie. Są kraje, w których wykonanie kolonoskopii w określonym wieku jest wręcz warunkiem posiadania ubezpieczenia. Jeżeli jej nie wykonasz, a zachorujesz na nowotwór jelita grubego, to musisz się leczyć za własne pieniądze.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy