Nasze wybory żywieniowe są czymś o wiele bardziej skomplikowanym niż prosta odpowiedź na uczucie głodu. Za wydawałoby się banalną interakcją między widokiem dowolnej potrawy na talerzu a naszą decyzją o jej zjedzeniu kryje się fascynujący splot nauki, biologii i psychologii, a nasze wybory zawdzięczamy tajemniczemu połączeniu genetyki, emocji, kultury i osobistych wspomnień. W tej smakowitej podróży w głąb ludzkiego umysłu odkryjemy: Dlaczego jemy więcej, niż potrzebujemy? Jak nasza psychika wpływa na nasze preferencje żywieniowe? Jak poprzez jedzenie możemy lepiej zrozumieć siebie? Zapraszam do zgłębienia tajemnic naszych decyzji, które wykraczają daleko poza sam smak potrawy.
Głód a apetyt
tak, odkąd pamiętam, jestem na jakiejś diecie
10%
tak, nie jestem na diecie, ale staram się kontrolować, ile jem i czy zdrowo się odżywiam
46%
staram się, ale mam z tym duży problem, potrafię jeść dużo niezdrowych potraw
34%
zupełnie nie zwracam uwagi na to, co i ile jem
10%
Czy kiedykolwiek siedzieliście długo przy pracy, skupieni na pilnym zadaniu, i czuliście to narastające ssanie w żołądku, połączone z dźwiękami "kiszek grających marsza"? Na pewno znacie uczucie burczenia w brzuchu - to głód. Jest on biologicznym sygnałem, że wasze ciało potrzebuje paliwa. Kontroluje go podwzgórze, część mózgu odpowiedzialna za wiele funkcji życiowych. Kiedy poziom glukozy, aminokwasów i innych składników odżywczych spada, to właśnie mieszczące się tam ośrodki sytości i głodu zarządzają sygnałami i zapraszają nas do uzupełnienia zapasów. Niestety, jak doskonale wiemy z własnych doświadczeń, mechanizm ten bywa mocno zawodny - potwierdzają to również współczesne badania naukowe.
Brian Wansink w swoim eksperymencie z "bezdennymi miskami" zademonstrował, jak łatwo można nas zwieść, manipulując środowiskiem, w którym jemy. Uczestnicy jedli z talerzy, które niepostrzeżenie uzupełniały się dodatkowym, niewielkim strumieniem zupy. W efekcie badani jedli ponad 70 proc. więcej, niż sami przypuszczali. To badanie pokazało, jak niewielkie, pozornie nieistotne czynniki mogą wpływać na ilość spożywanego przez nas jedzenia. Znana jest również historia z życia mistrza szachowego Akiby Rubinsteina, który będąc w restauracji, tak skupiał się na analizie pewnej rozgrywki, że uszło jego uwadze, kiedy zjadł cały obiad, i ostatecznie musiał zamówić drugi.
Dla odmiany wyobraźcie sobie, że po ciężkim dniu siedzicie wieczorem przed telewizorem i, choć niedawno zjedliście porządną kolację, nagle macie ochotę na coś słodkiego. Tym razem nie jest to już głód. To apetyt i jest jeszcze bardziej złożonym mechanizmem. To pragnienie jedzenia, które nie zawsze jest związane z biologiczną potrzebą. Widok smakowitego deseru w telewizji może wywołać apetyt, nawet jeśli nie jesteśmy głodni, podobnie jak zapach ulubionego dania z dzieciństwa czy dźwięk otwieranej paczki chipsów. Apetyt kieruje się naszymi zmysłami, wspomnieniami, a może przede wszystkim emocjami.
-
III Miejsce
-
II Miejsce
-
IV Miejsce
Psychologiczne powody jedzenia
Dlaczego nasze emocje, np. smutek, a także stres, tak często kierują nas do miejsca, w którym chowamy przed sobą najbardziej kaloryczne kąski w domu? Nie jest tajemnicą, że mechanizm emocjonalnego jedzenia wielu z nas używa jako formę uspokojenia. Wnioski z badań nad tym zjawiskiem są jednoznaczne i potwierdzają, jak ważną rolę odgrywa jedzenie w naszym życiu emocjonalnym.
Uznawane za "komfortowe jedzenie", niektóre potrawy działają jak miękkie, ciepłe kołdry, które otulają nas w chwilach samotności, smutku lub lęku. Są jak dawno zapomniane melodie, które przywołują uczucia z przeszłości i sprawiają, że na chwilę czujemy się jak w domu. Jednak to nie tylko o wspomnienia chodzi. Dr Julia Hormes przeprowadziła badania nad pragnieniem jedzenia jako reakcją na stres. Okazało się, że wiele osób instynktownie szuka pożywienia, kiedy czuje się przytłoczone, zmęczone lub zestresowane. Dlaczego? Ponieważ jedzenie, zwłaszcza to bogate w cukry i tłuszcze, może krótkotrwale zwiększać poziom neuroprzekaźników odpowiedzialnych za uczucie szczęścia i przejąć kontrolę nad układem nagrody.
Zostało to również udowodnione w wyjątkowo ciekawej obserwacji. Sprawdzono, jak kształtuje się liczba decyzji o przedterminowym, warunkowym zwolnieniu więźniów w izraelskim sądzie. Okazało się, że po każdym posiłku odsetek wniosków rozpatrzonych pozytywnie gwałtownie wzrastał - nawet o 65 proc., a chwilę przed posiłkiem odsetek wniosków odrzucanych wynosił prawie 100 proc.! Inne badanie pokazało, jak ludzie postrzegają jedzenie w kontekście jako "dobre" i "złe". W jednym z eksperymentów uczestnicy, którzy byli na diecie, zostali poczęstowani ciasteczkiem, a następnie zostali poinformowani, że "zepsuli" swoją dietę. Reakcja była fascynująca: ci, którzy poczuli się winni, zjedli znacznie więcej niż ci, którzy postrzegali jedzenie jako neutralne.
Ciekawe jest, że istnieje pewien paradoks w naszej relacji z jedzeniem. Osoby, które wykorzystują jedzenie jako główne źródło pocieszenia, mogą mieć trudności z rozróżnieniem i nazwaniem własnych uczuć. Czy jest to zatem możliwe, że jedzenie staje się dla nich specyficznym językiem wyrażającym to, co inne sposoby komunikacji nie są w stanie przekazać?
Głód i apetyt, choć często mylone, to dwa różne mechanizmy. Można być głodnym i nie mieć apetytu i oczywiście można mieć apetyt, nie będąc głodnym. W tym subtelnym, a jednak zasadniczym rozróżnieniu tkwi klucz do zrozumienia, dlaczego czasem jemy więcej, niż potrzebujemy. Często to nie nasze ciało, ale nasz umysł domaga się jedzenia. Poznanie różnicy między tymi dwoma mechanizmami to pierwszy krok do bardziej świadomego podejścia do jedzenia. Chociaż dietetyka i psychologia są dwoma różnymi dziedzinami, kiedy mówimy o jedzeniu, te dwa światy się przenikają. Głód i apetyt działają ramię w ramię, wpływając na nasze decyzje żywieniowe każdego dnia, jednak to nie wszystko, co wpływa na nasze wybory!
-
IV Miejsce
-
V Miejsce
-
III Miejsce
Genetyka a wybory żywieniowe
Kiedy przyglądamy się członkom jednej rodziny, zauważamy często, że podzielają oni pewne preferencje smakowe. Czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego jeden członek rodziny uwielbia pikantne jedzenie, podczas gdy inny nie może go nawet dotknąć, za to nigdy nie odmówi czegoś słodkiego? Odpowiedź na to pytanie często jest ukryta w naszym indywidualnym genomie.
Naukowcy od lat badają, jak geny wpływają na nasze upodobania żywieniowe. Jednym z najbardziej znanych genów jest TAS2R38, który odpowiada za odczuwanie gorzkiego smaku. Osoby posiadające pewną wersję tego genu mogą wyczuwać gorzki smak w niektórych warzywach, takich jak brukselka, podczas gdy inne osoby tego nie doświadczają. To tylko jeden z wielu genów, które wpływają na nasze sensoryczne doświadczenia związane z jedzeniem i nasze preferencje żywieniowe.
W świecie nauki jest jeszcze jeden gen, który wzbudza wiele emocji i dyskusji - to gen FTO, nazywany "genem otyłości". Badania wskazują, że osoby z pewnymi wariantami tego genu mają tendencję do jedzenia bardziej kalorycznych potraw i częstszego odczuwania głodu. Wyobraźcie sobie, że wasz organizm podświadomie prowadzi was do tłustych frytek zamiast do sałatki.
Nasz genetyczny kod jednak nie działa w próżni. Środowisko, w którym się wychowujemy, nasza kultura, dostępność jedzenia - wszystko to wpływa na to, jakie wybory żywieniowe podejmujemy. Dlatego genetyka i środowisko są często nierozłączne w kontekście naszych preferencji żywieniowych. Genetyka dostarcza kluczy do zrozumienia tajemnic naszych wyborów żywieniowych. Pamiętajmy, że to nie one jednoznacznie decydują o tym, co ląduje na naszym talerzu. Wiedza na temat naszego DNA to jedno, ale wybory, których dokonujemy każdego dnia, kształtuje również społeczność i kultura, w której żyjemy.
Kulturowe aspekty jedzenia
W epoce mediów społecznościowych i globalizacji jesteśmy zalewani falą informacji o tym, jak powinniśmy wyglądać i co powinniśmy jeść. Presja społeczna i ideały piękna, które są promowane przez media, często kształtują nasze podejście do jedzenia na poziomie podświadomości. Dla wielu z nas jedzenie staje się walką między tym, co "dobre", a tym, co "złe", między przyjemnością a winą.
W jednym z fascynujących badań odkryto, że kulturowe ideały piękna miały bezpośredni wpływ na naszą relację z jedzeniem. W kulturach, które celebrowały szczupłość, ludzie częściej postrzegali jedzenie jako źródło potencjalnego stresu, podczas gdy w społecznościach, gdzie pełniejsze kształty były bardziej cenione, jedzenie było kojarzone z radością i satysfakcją.
Jedzenie w swojej najprostszej formie to tylko kalorie i składniki odżywcze. Jednak chwila refleksji pozwala zauważyć, że to opowieść, której często nawet nie jesteśmy świadomi. To, co kryje się za każdym kęsem, to złożona mozaika doświadczeń, wspomnień i emocji, które definiują naszą ludzką esencję. Jedzenie jest czymś więcej niż tylko zaspokojeniem głodu. Jak widzimy, rozważania, dlaczego jemy więcej, niż powinniśmy, należy prowadzić na wielu płaszczyznach - od naszej genetyki, przez kulturowe dziedzictwo, aż po osobiste i emocjonalne przemyślenia. Zrozumienie, z jakiego powodu wybieramy to, co ląduje na naszym talerzu, to zrozumienie nas samych w stopniu, o którym niejednokrotnie zapominamy w codziennym życiu.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy