Osobom z natury wstydliwym lęk przed krytyką, ośmieszeniem czy kompromitacją potrafi uprzykrzyć życie. Jeśli jednak uczucie to staje się zbyt dominujące czy ograniczające, warto się mu przyjrzeć
.
tak i to często. Ten strach mnie blokuje i utrudnia normalne funkcjonowanie
28%
tak, ale tylko w określonych sytuacjach, jak np. wystąpienia publiczne czy rozmowy na forum
47%
zdarza mi się, ale to raczej konstruktywny i mobilizujący strach
9%
nie, ale zależy mi na tym, żeby dobrze wypaść w oczach innych ludzi
7%
nie, jestem siebie pewien/pewna i nie boję się ani krytyki, ani tego, jak odbiorą mnie inni
9%
Zdolność nawiązywania kontaktu z innymi ludźmi, swobodnego przebywania w ich towarzystwie, prowadzenia rozmów i prezentowania własnej osoby w pozytywnym świetle jest przydatna każdego dnia. Osoby, które w pierwszym kontakcie potrafią zaskarbić sobie sympatię otoczenia, wiele zyskują - nie tylko w sensie psychologicznym, ale często również praktycznych korzyści. Gdy jednocześnie opanują także umiejętność długoterminowego dbania o relacje, nagroda może być jeszcze cenniejsza - liczne znajomości, trwałe przyjaźnie, związki romantyczne, założenie rodziny. Wszystko to
wydaje się nieosiągalne osobom, które zmagają się z chorobliwą nieśmiałością oraz fobią społeczną.
Fobia społeczna jest zaburzeniem lękowym, diagnozowanym w psychiatrii podobnie jak nerwica. Nie można uznać jej za po prostu wyjątkowo silną nieśmiałość. Wiele objawów fobii społecznej i nieśmiałości jest jednak podobnych. Osoby cierpiące na te przypadłości zmagają się z
lękiem przed krytyczną oceną otoczenia, ośmieszeniem i kompromitacją. Z tego powodu
unikają wystąpień publicznych, ale często także wypowiedzenia swojego zdania w grupie kilkorga znajomych, czy w gronie rodziny. Unikają
publicznego jedzenia i picia, rozmów telefonicznych, załatwiania codziennych spraw w banku czy na poczcie, wykonywania w obecności innych ludzi jakichkolwiek zadań. W sytuacjach społecznych zawsze spodziewają się swojej porażki, niezręczności, wygłupienia się.
Zarówno osoby cierpiące na fobię społeczną, jak i szczególnie silną nieśmiałość,
są tak samo inteligentne, jak osoby zdrowe. Mimo to często
szybko kończą edukację (paraliżuje je lęk przed uczestniczeniem w wykładach i grupowych ćwiczeniach oraz ustnymi egzaminami),
nie podchodzą do kursu na prawo jazdy (zakładając, że jest to wyzwanie nie do pokonania),
są trwale bezrobotne lub podejmują pracę znacznie poniżej swoich możliwości (nie wymagającą jednak nawiązywania kontaktu z innymi ludźmi),
prowadzą samotniczy tryb życia i nigdy nie zakładają rodziny.
Fobia społeczna oraz silna nieśmiałość zazwyczaj opierają się o niskie poczucie własnej wartości oraz przekonanie, że świat jest miejscem niebezpiecznym i nieprzyjaznym. Przyczyną niskiej samooceny oraz postawy lękowej zazwyczaj jest proces wychowania oraz szczególne wydarzenia z okresu dzieciństwa i dorastania. Pacjenci cierpiący lęk często
doświadczyli we wczesnym dzieciństwie rozłąki lub odrzucenia (faktycznego lub emocjonalnego) przez rodziców i inne ważne osoby. Często nie mieli pozytywnego wzorca osoby ze stabilną samooceną, przy której mogliby obserwować i trenować nawiązywanie dobrych, bezpiecznych relacji. W okresie szkolnym
byli ofiarami poniżania i wyśmiewania, klasowym "kozłem ofiarnym" lub niezauważanym "wyrzutkiem". Niekiedy przeżyli również traumy związane z nadużywaniem w rodzinie alkoholu, przemocą fizyczną lub molestowaniem seksualnym czy gwałtem. Nie bez znaczenia są również czynniki neurobiologiczne i genetyczne, wrodzone predyspozycje, dziedziczenia cech osobowości i temperamentu oraz chorób psychicznych.
Poprawa kondycji psychicznej oraz jakości życia osoby zmagającej się z chorobliwą nieśmiałością lub fobią jest możliwa. Pierwszym ważnym krokiem jest
próba lepszego poznania i zrozumienia swojego problemu. Warto sięgnąć do książek, poradników, programów dokumentalnych lub popularnonaukowych opowiadających o ludziach cierpiących na zaburzenia lękowe. Świadomość, że inne osoby mają podobne doświadczenia i objawy, wielu pacjentom pozwala nieco "oswoić" swoją przypadłość. To, co znane i spodziewane wydaje się mniej groźne. Kontakt z osobami z fobią społeczną można nawiązać przez Internet, na ich blogach lub forum tematycznym.
Niezwykle cenną jest
umiejętność relaksacji. Lękowi, który pojawia się w sytuacjach społecznych często towarzyszą kłopotliwe objawy z ciała - czerwienie się twarzy, drżenie rąk, kołatanie serca, pocenie się, uczucie duszenia, nagła potrzeba skorzystania z toalety. Nauka uspokajania swojego ciała poprzez treningi relaksacyjne i odpowiednie ćwiczenia fizyczne pozwala osłabić i skontrolować te reakcje.
Osoby zmagające się z lękami często mają zaburzoną samoocenę. Zazwyczaj myślą o sobie, swoich cechach i możliwościach nazbyt krytycznie. Celem tego etapu pracy jest
zbudowanie realnej, adekwatnej samooceny. Warto odkryć swoje zalety, mocne strony (np. empatię, dobrą organizację samodzielnej pracy, sumienność) i znaleźć sposób, jak można wykorzystywać je w codziennym życiu. Jednocześnie problemem mogą być także nazbyt wygórowane oczekiwania wobec siebie, zbyt wysoko postawiona poprzeczka. Jeśli zadamy sobie nieco mniej wymagające cele, składające się z wielu etapów (metoda małych kroków) prawdopodobieństwo, że uda się je osiągać znacznie wzrośnie. Źródłem tego problemu mogła być zbyt surowa i wymagająca postawa rodziców, którzy oczekiwali od dziecka spektakularnych sukcesów, często karali, ale nie nagradzali.
Większość pacjentów żyje z nieadekwatnymi i utrudniającymi życie poglądami i przekonaniami na temat świata i ludzi. Tymczasem eksperymenty psychologów społecznych pokazują, że
ludzie mają skłonność do raczej pozytywnego niż krytycznego oceniania osób, które uznają za nieśmiałe. Osoba, która w publicznym miejscu zaczerwieni się, jest przekonana, że otoczenie wyśmieje ją. Tymczasem czerwienie się wzbudza raczej odruchy opiekuńcze i sympatię. Również
na drobne wpadki otoczenie nie reaguje tak krytycznie, jak mogłoby się wydawać osobie z fobią społeczną. Kiedy zdarzy się nam np. niechcący rozsypać jabłka w sklepie spożywczym, jest bardzo prawdopodobne, że przechodzący obok klienci zignorują to. Być może ktoś z uśmiechem pomoże pozbierać owoce. Jest za to bardzo mało prawdopodobne, że ludzie staną w kręgu wokół "niezdary", będą wytykać ją palcami i wyśmiewać. Są to jedynie dziecięce koszmary, których nie trzeba nieść w dorosłym życiu.
Najskuteczniejszym sposobem radzenia sobie ze swoją nieśmiałością jest
stopniowe i powolne, ale konsekwentne wchodzenie w sytuacje społeczne. Pierwszym wyzwaniem może być samodzielne wyjście na spacer do parku i poczytanie książki na ławce. Po oswojeniu tego miejsca (niektórym wystarczy do tego kwadrans, inni będą potrzebować kilku tygodni regularnych spacerów) warto spróbować uśmiechnąć się do przypadkowo mijanej osoby. Kilkuzdaniowe grzecznościowe rozmówki z obcymi można planować w domu i trenować np. z ekspedientkami w sklepach.
Warto stworzyć listę miejsc i sytuacji, stopniując je od tych najbardziej bezpiecznych (np. obejrzenie miejskiej wystawy, wyjście do kina), aż do tych, które budzą największy lęk (np. grupowe ćwiczenia w klubie fitness, kurs prawa jazdy) i po oswojeniu pierwszego, przechodzić na kolejny etap.
Podobną drogę z sukcesem przeszło wiele osób, które obawiały się, że nieśmiałość całkowicie uniemożliwi im normalne życie.
W niektórych przypadkach nasilenie lęków społecznych, kompleksów i nieśmiałości jest jednak tak duże, że samodzielne radzenie sobie z nimi może być zbyt dużym wysiłkiem, frustrować i nie przynosić spodziewanych efektów. W przypadku fobii społecznej, zaburzeń nerwicowych, ataków paniki czy współtowarzyszącej depresji
warto rozważyć leczenie farmakologiczne - środki uspokajające, przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Wsparciem w zrozumieniu przyczyn swoich problemów oraz w treningu zmiany swojego zachowania i podejmowaniu kolejnych wyzwań może być również psychoterapia.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy