Wstrząs anafilaktyczny to uogólniona gwałtowna alergiczna lub niealergiczna reakcja organizmu, która może skończyć się śmiercią. Wśród jego głównych przyczyn wymienia się ukąszenia lub użądlenia owadów, których aktywność jest dużo większa podczas ciepłych miesięcy, dlatego szczególnie latem warto wiedzieć, jak go rozpoznać i jak reagować.
tak, dzięki tej umiejętności zdarzyło mi się uratować komuś życie
7%
teoretycznie tak, uczono mnie na kursie prawa jazdy/w szkole itp., ale nie wiem, czy ta wiedza sprawdziłaby się w praktyce
33%
tak, ukończyłam/ukończyłem kurs pierwszej pomocy
18%
nie, mimo wiedzy teoretycznej za bardzo w takich chwilach panikuję
8%
nie, gdzieś mnie tego uczono, ale nic nie pamiętam
15%
nie, nie mam pojęcia, jak to się robi
19%
Szybko narastające groźne objawy wstrząsu sprawiają, że stanowi on zagrożenie życia, o ile choremu nie zostanie udzielona pomoc. Właśnie szybkość wystąpienia objawów i stopień ich nasilenia różni reakcję anafilaktyczną od "zwykłego" uczulenia. Statystyki podają, że w około 3 proc. wstrząs kończy się śmiercią.
Co to jest wstrząs anafilaktyczny?
Choć uczulenie wywołać może praktycznie każda substancja, to w przypadku reakcji anafilaktycznej obserwuje się, że u dzieci najczęściej wywołują ją pokarmy, podczas gdy u dorosłych wstrząs najczęściej występuje jako reakcja na jad owadów i leki. Nasz organizm może jednak zareagować wstrząsem także m.in. na wysoką lub niską temperaturę, dodatki do żywności, zmiany hormonalne, niektóre szczepionki, a nawet na wysiłek fizyczny. Ryzyko zwiększa się, gdy czynniki się sumują, np. gdy spożyjemy pokarm, na który jesteśmy uczuleni i pójdziemy pobiegać.
Latem, gdy aktywne są owady, których jad może być dla alergików śmiertelnie niebezpieczny, ryzyko wystąpienia reakcji anafilaktycznej teoretycznie wzrasta. Na szczęście wstrząs w wyniku użądlenia nadal pozostaje zjawiskiem bardzo rzadkim.
- W tym roku nie zanotowaliśmy jeszcze ani jednego wezwania do wstrząsu anafilaktycznego wywołanego przez jad owadów - mówi lek. med. Zbigniew Żuk, zastępca dyrektora ds. medycznych Miejskiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Gdyni.Wstrząs anafilaktyczny - objawy
Najczęściej obserwowanymi objawami są zmiany na skórze: pokrzywki, zaczerwienienia skóry i spojówek, świąd, a także obrzęk twarzy, warg, języka, kończyn. Towarzyszą im zazwyczaj trudności w oddychaniu (wskutek skurczu oskrzeli lub obrzęku krtani), duszność, świszczący oddech, chrypka, kłopot z przełykaniem, ślinotok, łzawienie, wodnisty katar, kichanie. Skóra może być blada i pokryta potem. Chory może się skarżyć na ból brzucha, wymiotować, czuć w ustach metaliczny posmak.
Bardzo niebezpiecznym i, niestety, częstym sygnałem wystąpienia reakcji anafilaktycznej jest spadek ciśnienia tętniczego, objawiający się nagłą słabością, zawrotami głowy, "mroczkami" przed oczami i utratą przytomności.
W najbardziej zaawansowanym stadium reakcji, którą nazywamy wówczas wstrząsem anafilaktycznym, dochodzi do całkowitej niewydolności krążeniowo-oddechowej. Im szybciej rozpoznamy objawy jako reakcję anafilaktyczną, tym szybciej chory otrzyma niezbędną pomoc i zmniejszy się ryzyko zgonu.
Wstrząs anafilaktyczny - co robić?
To właśnie od przytomności i wiedzy osób trzecich zależy zdrowie i życie osoby we wstrząsie. Dlatego w sytuacji, gdy podejrzewamy u kogoś anafilaksję, natychmiast wezwijmy karetkę, po czym, o ile to możliwe, usuńmy czynnik wywołujący reakcję (np. usuwając żądło owada z miejsca użądlenia) i udrożnijmy drogi oddechowe. Jeśli chory już wcześniej miewał takie epizody możliwe, że ma przy sobie lek do podania w przypadku wystąpienia wstrząsu. Najczęściej to adrenalina w ampułkostrzykawce, którą należy jak najszybciej podać domięśniowo w przednio-boczną część uda.
- Adrenalina jest najszybciej działającym i najskuteczniejszym lekarstwem w takiej sytuacji, ale nie każdy musi nosić ją przy sobie na wszelki wypadek. Wypisuję ją pacjentom, u których występują ku temu wskazania, m.in. uczulenie na jad owadów, reakcja anafilaktyczna, która wystąpiła u pacjenta lub kogoś z bliskiej rodziny w przeszłości - mówi Hubert Białasiewicz, specjalista chorób wewnętrznych z Gdańska. - Adrenaliny nie można kupić bez recepty, ani stosować bez wyraźnych wskazań, bo nieodpowiednio użyta może spowodować powikłania.Jeśli chory jest świadomy i oddycha, należy ułożyć go wygodnie na plecach z uniesionymi nogami lub, gdy wymiotuje, w tzw. pozycji bocznej bezpiecznej. Przy niewydolności oddechowej bardziej komfortowa dla chorego może być pozycja siedząca.
Może się zdarzyć, że w przypadku ciężkiej reakcji będziemy musieli wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową.
Wstrząs anafilaktyczny - przyczyny i czynniki ryzyka
Szczególnie narażeni na wystąpienie reakcji anafilaktycznej i wstrząsu są alergicy i osoby chore na astmę. Narażeni na wystąpienie reakcji anafilaktycznej są też ci, którzy doświadczyli jej już w przeszłości - przy czym kolejny przypadek jej wystąpienia może mieć cięższy przebieg. Do grupy ryzyka należą także osoby, u których doszło do anafilaksji wśród najbliższych krewnych.
Warto, by osoby, u których kiedyś już wystąpiła anafilaksja, nosiły przy sobie kartkę z informacją na ten temat lub wyposażyły się w specjalną bransoletkę medyczną informującą o takim ryzyku. Można też nosić przy sobie autostrzykawkę z adrenaliną, która użyta w sytuacji wystąpienia gwałtownej reakcji anafilaktycznej może uratować życie. Zazwyczaj to lekarz prowadzący namawia pacjentów do przygotowania się na ewentualność wystąpienia wstrząsu.
- Określonej grupie pacjentów obejmującej osoby, u których już wcześniej wystąpiła ciężka reakcja anafilaktyczna oraz u tych, którzy cierpią na poważne alergie na jady owadów błonkoskrzydłych lub na alergie pokarmowe zalecam zaopatrzenie się w ampułkę z adrenaliną i noszenie przy sobie informacji o możliwym wystąpieniu wstrząsu - mówi lek. med. Barbara Klajna-Kraluk, alergolog z Sopotu. - To w sytuacji zagrożenia ułatwia działanie nie tylko im samym, ale przede wszystkim osobom udzielającym pomocy. Na szczęście grupa pacjentów zagrożonych wystąpieniem gwałtownej reakcji jest dość wąska.Wstrząs anafilaktyczny - nie ryzykujmy
Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego nie ryzykujmy, wystawiając się niepotrzebnie na działanie potencjalnego alergenu. Oczywiście trudno nie oddychać podczas pylenia roślin, zdarza się też, że nie znamy dokładnego składu spożywanego poza domem posiłku (choć alergik powinien mieć to pod kontrolą). Starajmy się jednak uważać podczas jedzenia i picia na zewnątrz, unikajmy słodkich napojów, zakrywajmy przed owadami talerzyki z ciastem i szklanki, by podczas konsumpcji uniknąć użądlenia w twarz, które może być szczególnie groźne.
Nigdy też nie usuwajmy samodzielnie np. gniazda os czy szerszeni, by nie narażać się na ich wściekły atak. Lepiej zawiadomić administrację osiedla lub straż miejską, gdy gniazdo znajduje się w miejscu publicznym, albo firmę specjalistyczną, która zrobi to profesjonalnie i szybko, nie powodując zagrożenia dla zdrowia i życia przebywających w pobliżu osób.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy