Czy w politycznych dyskusjach i debatach możliwe jest porozumienie? O tym, jak je osiągnąć rozmawiamy z Dominiką Jasińską - trenerką metody "Porozumienie Bez Przemocy".
Borys Kossakowski: Czy "Porozumienie Bez Przemocy" (PBP) mogłoby zadziałać podczas debat
politycznych?
Dominika Jasińska:
Należałoby się zastanowić, czy politycy w ogóle pragną porozumienia?
Często w trakcie dyskusji skupiamy się na tym, kto ma rację. Taka
rozmowa z góry skazana jest na porażkę, bo każdy ma swoją rację, którą chce narzucić drugiej osobie. W PBP skupiamy się na tym, żeby zamiast o racjach, dyskutować o
potrzebach. Bo to właśnie te racje i poglądy mówią o naszych konkretnych potrzebach czy wartościach, czyli o tym, co jest dla mnie ważne?
Matka dzwoni z pretensjami do córki: czemu do mnie nie
dzwonisz? Córka czuje się krytykowana, ale tak naprawdę nie jest intencją matki by ją krytykować. To tylko wyraz jej potrzeb, których nie umie wyrazić i przerzuca odpowiedzialność za ich zaspokojenie na córkę. Ma potrzebę kontaktu, uwagi, poczucia, że jest ważna.
Okej, czyli już wiemy, że na porozumienie szans jest niewiele. Co z
drugim członem - "bez przemocy"? Mam wrażenie, że ten, kto unika
przemocy, oceniany jest jako słaby. Czesław Mozil, który dorastał na
osiedlu dla uchodźców mówił, że na podwórku zasada była taka: jeśli
ktoś cię pchnął, trzeba było go pchnąć dwa razy mocniej. Inaczej
grupa cię odrzucała, jako słabego.
Pytanie: Czy my żyjemy w kulturze, która jest gotowa na funkcjonowanie
bez przemocy? Przygotowani na to na przykład od podstaw poprzez system szkolny? Być może po prostu nie mamy zaufania do takiej komunikacji, bo jej nie znamy. Ale
okazuje się, że przemoc też działa tak sobie. Być może czasem daje poczucie wygranej - nie buduje jednak porozumienia. Ludzie, którzy stosują przemoc w końcu zderzają się ze ścianą
bezsilności.
Przemoc przestaje być skutecznym rozwiązaniem, więc szukają innych
rozwiązań.
Okazuje się, że jest to możliwe. Paradoksalnie - mówienie o sobie,
swoich wartościach, potrzebach, emocjach wymaga dużo odwagi. Z jednej
strony - obnażamy delikatne części, ale w efekcie sami czujemy się
silniejsi. Ludzie, którzy stykają się z PBP dziwią się, jak to możliwe, że nie uczy się tego w szkołach? Używamy przemocy nie dla
tego, że ona nam się podoba, ale dlatego, że nie znamy innych metod.
Często nie znamy też własnych potrzeb, a to kluczowe w PBP.
Jesteśmy w ogóle nieświadomi swoich potrzeb.
Mylimy potrzeby z oczekiwaniami społecznymi. Wiemy, co powinniśmy, ale
nie wiemy, czego chcemy.
Jeśli człowiek przez kilkadziesiąt lat nie wnikał w swoje potrzeby, a
teraz chce zacząć, to ma problem. Nikt nas nigdy nie pytał, czego
chcemy. Sami też sobie tego pytania nie zadawaliśmy. A PBP polega m.in.
na próbie zrozumienia potrzeb innych osób.
To już w ogóle brzmi jak "mission impossible".
Na przykład matka dzwoni z pretensjami do córki: czemu do mnie nie
dzwonisz? Córka czuje się krytykowana, ale tak naprawdę nie jest intencją matki, by ją krytykować. To tylko wyraz jej potrzeb, których nie umie wyrazić i przerzuca odpowiedzialność za ich zaspokojenie na córkę. Ma potrzebę kontaktu, uwagi, poczucia, że jest ważna. Nie potrafi tego wprost wyrazić, a to
wywołuje spiralę emocji, bo córka odbiera to jako krytykę i się
irytuje. Dzięki PBP umiemy mniej osobiście brać słowa innych osób.
Ale na to trzeba czasu i treningu.
Formułka PBP może wydawać się sztuczna. Zgodnie z koncepcją
powinniśmy mówić coś takiego: kiedy mówisz do mnie, że dzwonię zbyt
rzadko, czuję się zdenerwowany, bo potrzebuję twojego wsparcia. Możemy też zapytać: rozumiem, że kiedy mówisz, że dzwonię zbyt rzadko, to komunikujesz mi, że potrzebujesz więcej uwagi z mojej strony...? Sam nie wiem nawet, jak to ująć.
Marshall Rosenberg (twórca metody PBP) twierdzi, że to jest nasz
naturalny język. Wydaje się nam sztuczny, bo go po prostu nie
używamy. W Gdańsku jest przedszkole, które pracuje na zasadach PBP.
Okazuje się, że dzieci momentalnie łapią tę formułę i dla nich nie jest to nic sztucznego.
Gdy któreś się zezłości i na przykład kopnie kolegę, to oboje szybko są w stanie rozpoznać i nazwać swoje emocje i potrzeby.
"Kopnąłem, a to pewnie oznacza, że jestem wściekły, bo bardzo chciałem, by on nie ruszał mojej zabawki". Dzieci uczą się, jak zaspokajać swoje potrzeby nie robiąc krzywdy innym lub sobie.
Funkcjonuje tam zasada: nie chcę, żeby mnie bolało. I druga zasada:
wzajemności. Dzieci wiedzą, że inni też nie chcą, żeby je bolało.
W którym momencie człowiek gubi kontakt z tym językiem?
Jako mali jesteśmy uczeni oceny świata i zachowań w podziale na złe i dobre. To pierwszy krok,
żeby odejść od tego języka. Każda negatywna ocena odbierana jest jak
krytyka, a krytyka to forma przemocy, która wywołuje obronę lub atak, czyli rodzi przemoc. W ten sposób
odcinamy się od języka potrzeb i możliwości porozumienia i momentalnie angażujemy się w spiralę
przemocy.
Czy ekspert PBP mógłby pomóc politykom się porozumieć? Stworzyć
jakąś sensowną komunikację?
W PBP nie chodzi o to, żeby stworzyć
idealny świat. Raczej taki, w którym konflikty są widziane jako wyraz niezaspokojonych potrzeb i podejmuje się systemowo je rozwiązywać. PBP daje
metody i narzędzia do rozwiązywania konfliktów i budowania porozumienia, z których można skorzystać. Wystarczy chcieć.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy